Παρότι τα συμπτώματα της οστεοπόρωσης εμφανίζονται συνήθως μετά την ηλικία των 60, η διατήρηση της υγείας των οστών απαιτεί δια βίου φροντίδα. Ο τρόπος ζωής και διατροφής ήδη από την παιδική ηλικία μπορεί να συνεισφέρει στην πρόληψή της. Με τον όρο οστεοπόρωση εννοούμε την κατάσταση όπου τα οστά χάνουν σημαντικές ποσότητες ασβεστίου και άλλων μετάλλων και γίνονται πορώδη και επιρρεπή σε κατάγματα ακόμη και χωρίς έντονη καταπόνηση ή πέσιμο.

Ας δούμε όμως ποιοι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για εμφάνιση οστεοπόρωσης. Καταρχάς για τις γυναίκες η πιθανότητα είναι 4 φορές μεγαλύτερη από τους άνδρες αφού συνήθως ήδη από την εφηβεία καταναλώνουν μικρότερες ποσότητες γαλακτοκομικών φτάνοντας σε χαμηλότερη κορυφαία οστική μάζα ενώ παράλληλα μετά την εμμηνόπαυση η μείωση των οιστρογόνων στο γυναικείο σώμα επιταχύνει την απώλεια οστίτη ιστού. Επίσης ένα υπερβολικά χαμηλό σωματικό βάρος αυξάνει τον κίνδυνο διότι συνήθως συνυπάρχει και χαμηλή οστική μάζα π.χ. σε άτομα με νευρική ανορεξία. Επιπλέον, η ηλικία παίζει σημαντικό ρόλο αφού μετά τα 30 ο ρυθμός οστικής απορρόφησης υπερβαίνει το ρυθμό οστικής ανακατασκευής με αποτέλεσμα να χάνεται περίπου 1% οστικής μάζας κάθε χρόνο. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και το οικογενειακό ιστορικό αφού αφενός κληρονομείται η τάση για οστεοπόρωση και αφετέρου οι συνήθειες και ο τρόπος ζωής μεταξύ των μελών μιας οικογένειας είναι παρόμοιος.

Όσον αφορά την πρόληψη της οστεοπόρωσης, στοχεύει στην επίτευξη βέλτιστης κορυφαίας οστικής μάζας ως τα 30, τη διατήρηση υγιών οστών κατά την ενήλικη ζωή και τη μείωση της οστικής απορρόφησης στη μετέπειτα ζωή. Ακρογωνιαίο λίθο αποτελεί η κάλυψη των αναγκών σε ασβέστιο και βιταμίνη D. Οι ανάγκες των ενηλίκων (19- 50 ετών) σε ασβέστιο παραμένουν υψηλές φτάνοντας τα 1000mg/ ημέρα το οποίο μεταφράζεται σε τουλάχιστον 3 μερίδες γαλακτοκομικών. Η βιταμίνη D βοηθά στην απορρόφηση του ασβεστίου και η λειτουργία της υποβοηθείται από την έκθεση στον ήλιο αφού η υπεριώδης ακτινοβολία τη μετατρέπει σε ενεργή μορφή στον οργανισμό. Ακόμη, η χρήση κάποιων φαρμάκων που επιταχύνουν την απορρόφηση των οστών καλό είναι να γίνεται με σύνεση. Τέτοια είναι τα φάρμακα για τις παθήσεις του θυρεοειδούς (σε υψηλές δόσεις) καθώς και τα κορτικοστεροειδή για μεγάλο χρονικό διάστημα. Επιπλέον, η τακτική σωματική άσκηση, ιδιαίτερα η άσκηση αντιστάσεων/ δύναμης δίνει το ερέθισμα για οστική ανακατασκευή. Επίσης, το κάπνισμα πρέπει να αποφεύγεται αφού, εκτός των άλλων, επιταχύνει την αποδόμηση οστού καθώς μειώνει τα επίπεδα οιστρογόνων. Τέλος, η υπερβολική πρόσληψη αλκοόλ ή/και καφεΐνης προκαλούν αποβολή ασβεστίου από το σώμα και μειωμένη ανακατασκευή των οστών αυξάνοντας τον κίνδυνο. Συνεπώς, συστήνεται για τις γυναίκες η πρόσληψη αλκοόλ να μην ξεπερνά το 1 ποτό την ημέρα και τα 2 ποτά για τους άνδρες.

Η σωστότερη προσέγγιση για την πρόληψη είναι πάντα η ενημέρωση. Επομένως, αν ανήκετε σε κάποια ομάδα «υψηλού κινδύνου» για οστεοπόρωση, ενημερωθείτε για το πώς να βελτιώσετε τις συνήθειές σας ώστε να την προλάβετε. Η καθιέρωση Παγκόσμιων Ημερών, όπως η Παγκόσμια Ημέρα Οστεοπόρωσης στις 20 Οκτωβρίου, αποτελεί καλή αφορμή για να το κάνετε πράξη.

Η νεφρολιθίαση, αποτελεί μια παθολογική κατάσταση η οποία χαρακτηρίζεται από ανώμαλη συγκέντρωση και ενσωμάτωση κρυσταλλικών ουσιών κατά μήκος του ουροποιητικού συστήματος. Οι πέτρες σχηματίζονται από άλατα τα οποία βρίσκονται φυσιολογικά στον οργανισμό και αποβάλλονται μέσω των ούρων σε διαλυμένη μορφή. Όμως κάποια άλατα ενώνονται δημιουργώντας συσσωματώματα σε μορφή κρυστάλλων. Στις περισσότερες βιομηχανοποιημένες χώρες το 80% των νεφρικών λίθων είναι λίθοι ασβεστίου (οξαλικού και φωσφορικού ασβεστίου) ενώ το υπόλοιπο 20% είναι λίθοι ουρικού οξέος, στρουβίτη, κυστίνης και λίθοι βακτηριακής λοίμωξης (1).

Ποιοι παράγοντες συμβάλλουν;
Η πιθανότητα εμφάνισης νεφρολιθίασης αυξάνει στις ηλικίες 30-50 ετών και σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό. Όσον αφορά το φύλο, ενώ κλασικά στις γυναίκες ήταν μικρότερα τα ποσοστά σε σχέση με τους άνδρες, πλέον τείνουν να εξισωθούν λόγω του σύγχρονου τρόπου ζωής (2). Στους προδιαθεσικούς παράγοντες συγκαταλέγεται ακόμη η παρατεταμένη έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες περιβάλλοντος καθώς οδηγεί στην αφυδάτωση και την παραγωγή λίγων και πυκνών ούρων και την αυξημένη συγκέντρωση αλάτων. Ακόμη, ενοχοποιούνται και η υπερβολική πρόσληψη αλατιού και ζωικής πρωτεΐνης η παρουσία διαβήτη τύπου 2, παχυσαρκίας, ουρικής αρθρίτιδας ή λοίμωξης του ουροποιητικού (4). Τέλος, κάποια φάρμακα ή συμπληρώματα όπως βιταμίνης C ή ασβεστίου-βιταμίνης D σε μεγάλες δόσεις μπορούν να συμβάλλουν στη δημιουργία νεφρικών λίθων (3, 7). Σημειωτέο ότι η πιθανότητα επανεμφάνισης λίθου μέσα σε 5 χρόνια μετά την πρώτη φορά φτάνει το 35 με 50% (3).

Κατευθύνσεις για την αντιμετώπιση
Η θεραπεία έχει ως στόχο αφενός την αφαίρεση ενός υπάρχοντος λίθου (χειρουργική επέμβαση ή λιθοτριψία) και αφετέρου την πρόληψη σχηματισμού νέων. Η πρώτη θα πρέπει να συνοδεύεται πάντα από τροποποιήσεις στη διατροφή και λήψη φαρμάκων ανάλογα με τη σύσταση του νεφρικού λίθου και τα βιοχημικά ευρήματα από τα ούρα και το αίμα του ασθενούς. Μπορούν, παρόλα αυτά να διατυπωθούν κάποιες διατροφικές οδηγίες για την πλειοψηφία των περιπτώσεων.

Η πρωτεΐνη που προέρχεται από ζωικά τρόφιμα είναι το θρεπτικό συστατικό με τη μεγαλύτερη επίδραση στη δημιουργία πέτρας στα νεφρά λόγω κυρίως των πουρινών, ουσιών που παράγονται κατά το μεταβολισμό τους και συσσωρεύονται στα ούρα σχηματίζοντας λίθους ουρικού οξέος. Άτομα με νεφρολιθίαση καλό είναι να περιορίζουν τις ποσότητες κρέατος (180- 240γρ/ ημερησίως) και ειδικότερα κατηγοριών όπως: συκώτι και διάφορα εντόσθια, ψαρικά όπως σαρδέλες, σκουμπρί, ρέγγες, χτένια, μύδια, σολομό κονσέρβα, χαβιάρι, αυγοτάραχο και τα διάφορα κυνήγια (λαγό, ελάφι, χήνα, πάπια κτλ.) (7)

Το ασβέστιο αποτελούσε πριν κάποια χρόνια στόχο της διατροφικής θεραπείας για τη νεφρολιθίαση καθώς θεωρούνταν πως η μείωσή του θα συμβάλλει στη μείωση πιθανότητας υπερασβεστιουρίας και δημιουργίας λίθων. Σήμερα η άποψη αυτή έχει εγκαταλειφθεί και συστήνεται επαρκής πρόσληψη ασβεστίου και βιταμίνης D (από τρόφιμα και όχι από συμπληρώματα ) για τη διατήρηση του σκελετού σε καλή κατάσταση (7). Μέτριος περιορισμός ασβεστίου (800 mg/ ημέρα δηλαδή 2-3 μερίδες γαλακτοκομικών) συστήνεται σε άτομα με αυξημένο ασβέστιο ούρων (3).

Η αυξημένη πρόσληψη υγρών αποτελεί πρωταρχικό παράγοντα για την αντιμετώπιση και την πρόληψη επανεμφάνισης λίθων. Συστήνεται κατανάλωση 3-3,5 λίτρων/ ημέρα για την παραγωγή τουλάχιστον 2 λίτρων ούρων. Ιδανικό μέσο αποτελεί το νερό (βρύσης ή εμφιαλωμένο) και οι χυμοί φρούτων και πρέπει να αποφεύγονται τα αναψυκτικά και οι χυμοί γκρέιπ-φρουτ και μήλου (5). Επίσης, η σκληρότητα του νερού (περιεκτικότητα σε μέταλλα) πρέπει να συνεκτιμάται αναλόγως με το είδος του νεφρικού λίθου.

Ο περιορισμός της πρόσληψης νατρίου αποτελεί μια ακόμη διατροφική σύσταση καθώς συμβάλλει στην αποβολή ασβεστίου στα ούρα. Έτσι, καλό είναι να αποφεύγεται η προσθήκη αλατιού στο φαγητό αλλά και τα τρόφιμα που περιέχουν πολύ αλάτι (παστά, κονσερβοποιημένα, έτοιμες σάλτσες, σούπες, συσκευασμένα, αλλαντικά, φαγητό σε πακέτο κτλ). Στον αντίποδα βρίσκεται η πρόσληψη καλίου, η οποία συστήνεται να είναι αυξημένη καταναλώνοντας ικανοποιητικές ποσότητες φρούτων και λαχανικών ημερησίως.

Προσοχή πρέπει ακόμη να δίνεται στην πρόσληψη οξαλικών οξέων από άτομα που πάσχουν καθώς αποτελούν συστατικό των νεφρικών λίθων (4). Τρόφιμα με υψηλό περιεχόμενο σε οξαλικά είναι τα παντζάρια, η σοκολάτα και τα προϊόντα κακάο, ο μαϊντανός, τα φιστίκια, το σπανάκι, τα μούρα, το τσάι και τα συμπληρώματα βιταμίνης C αφού από το μεταβολισμό της παράγονται οξαλικά. Σημειωτέο ότι αυτή δε θα πρέπει να περιορίζεται μέσω των τροφίμων αλλά μόνο μέσα από τη λήψη συμπληρωμάτων. Βέβαια, μόνο το 10-15% των οξαλικών προέρχεται από διατροφικούς παράγοντες διότι παράγονται και ενδογενώς από τον οργανισμό, οπότε η δραστική μείωση τους από τη διατροφή έχει νόημα σε άτομα που κατά κανόνα τα υπερκαταναλώνουν (7).

Τέλος, η αυξημένη πρόσληψη κιτρικών οξέων μπορεί να έχει ευεργετικό ρόλο αφού αναστέλλουν τη δημιουργία κρυστάλλων ασβεστίου Έτσι, συστήνεται συχνή κατανάλωση εσπεριδοειδών που τα περιέχουν (πχ. λεμόνι και πορτοκάλι). Ακόμη, η πρόσληψη χυμού κράνμπερι φαίνεται επίσης να έχει μια προστατευτική δράση στις περιπτώσεις λιθίασης από βακτηριακή λοίμωξη (6).

Συμπερασματικά, η διατροφή αποτελεί σημαντικό σύμμαχο στη θεραπεία της νεφρολιθίασης και στην δευτερογενή πρόληψη εμφάνισης νεφρικών λίθων. Ένα λεπτομερές ιστορικό για το είδος του νεφρικού λίθου και τα βιοχημικά ευρήματα του ατόμου που πάσχει επιτρέπουν τη διατύπωση εξατομικευμένων οδηγιών οι οποίες μπορούν να συμβάλουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής του.

 

Βιβλιογραφία 

1. Moe OW. Kidney stones: pathophysiology and medical management. Lancet. 2006;367:333-44.
2. Curhan GC, Willett WC, Knight EL, Stampfer MJ Dietary factors and the risk of incident kidney stones in younger women: Nurses’ Health Study II.Arch Intern Med. 2004 Apr 26; 164(8):885-91.
3. Lipkin ME, Preminger GM. Demystifying the medical management of nephrolithiasis. Rev Urol. 2011;13(1):34-8.
4. Frassetto L, Kohlstadt I. Treatment and prevention of kidney stones: an update. Am Fam Physician. 2011 Dec 1;84(11):1234-42.
5. Curhan GC, Willett WC, Rimm EB, Spiegelman D, Stampfer MJ. Prospective study of beverage use and the risk of kidney stones. Am J Epidemiol. 1996 Feb 1; 143(3):240-7.
6. Jepson RG, Williams G, Craig JC. Review Cranberries for preventing urinary tract infections. Cochrane Database Syst Rev 2012, 10:CD001321.
7. Oreopoulos Dimitrios G., Schreiber Martin. Νεφρολιθίαση. Βασικές αρχές και σύγχρονες απόψεις. Ελληνική Νεφρολογική Εταιρεία, Απρίλιος 2012.

Η υπέρταση αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα και συχνότερα προβλήματα υγείας σε παγκόσμια κλίμακα. Με τον όρο υπέρταση εννοούμε την αύξηση της αρτηριακής πίεσης σε επαναλαμβανόμενες μετρήσεις της συστολικής πίεσης (η μεγάλη πίεση όπως συχνά αποκαλείται) πάνω από 140 mmHg (χιλιοστά στήλης υδραργύρου) και της διαστολικής πίεσης (ή μικρή πίεση) πάνω από 90 mmHg. Θεωρείται μια ιδιαίτερα επικίνδυνη νόσος αφού δε δημιουργεί συμπτώματα με αποτέλεσμα να μην υπάρχει έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία. Έτσι, παραμένει για αρκετά χρόνια σε λανθάνουσα κατάσταση και επιβαρύνει τη λειτουργία των αγγείων αυξάνοντας τον κίνδυνο για καρδιαγγειακά προβλήματα και νεφρική ανεπάρκεια. Μάλιστα, συχνά γίνεται αντιληπτή η ύπαρξή της από τα σοβαρά προβλήματα που προκαλεί όπως το εγκεφαλικό επεισόδιο και το έμφραγμα του μυοκαρδίου που μπορεί να είναι θανατηφόρα.

Η υπέρταση εμφανίζεται συνήθως καθώς μεγαλώνουμε και τα τοιχώματα των αγγείων χάνουν την ελαστικότητά τους. Έτσι, καλό είναι μετά από κάποια ηλικία να παρακολουθούμε την πίεση ακόμη και αν δεν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό. Για την αντιμετώπιση της, πέρα από τη φαρμακευτική αγωγή συστήνονται αλλαγές στον τρόπο ζωής που περιλαμβάνουν τη διακοπή του καπνίσματος, την ένταξη της φυσικής δραστηριότητας στην καθημερινότητα του ατόμου και την απώλεια βάρους αν το άτομο που πάσχει είναι υπέρβαρο ή παχύσαρκο. Ειδικά η απώλεια του βάρους φαίνεται πως έχει άμεση συσχέτιση με τη ρύθμιση της πίεσης αφού με απώλεια 10kg η συστολική πίεση πέφτει 5 με 20 mmHg.

Επιπλέον, σημαντική βελτίωση στην υπέρταση μπορεί να επιτευχθεί μέσω αλλαγών στη διατροφή. Η σημαντικότερη αλλαγή που συστήνεται είναι η μείωση της κατανάλωσης αλατιού η οποία πρέπει να περιορίζεται σε 6γρ/ ημέρα, που μεταφράζεται σε 1 κουταλάκι του γλυκού αλάτι ή 2.400mg νατρίου. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μειώνοντας το αλάτι που προστίθεται στο φαγητό, αποφεύγοντας τα ιδιαίτερα αλατισμένα τρόφιμα (τυριά, παστά, αλλαντικά, ελιές), μειώνοντας τα επεξεργασμένα και τα τρόφιμα με πολλά συντηρητικά (π.χ. κονσέρβες, έτοιμες σάλτσες). Μια ακόμη βασική οδηγία για την αντιμετώπιση της υπέρτασης είναι ο περιορισμός του αλκοόλ σε 1 ποτό την ημέρα για τις γυναίκες και 2 ποτά για τους άνδρες, καθώς φαίνεται ότι υπερβολική κατανάλωση αφενός αυξάνει την αρτηριακή πίεση και αφετέρου αυξάνει την αντίσταση του οργανισμού στην αντιϋπερτασική αγωγή.

Περισσότερες διατροφικές οδηγίες για την υπέρταση προκύπτουν από το διατροφικό πλάνο DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension – Διατροφικές Προσεγγίσεις για την Αντιμετώπιση της Υπέρτασης») που δημιουργήθηκε από επιστήμονες από το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των ΗΠΑ. Το διατροφικό αυτό σχήμα χρησιμοποιείται αρκετά χρόνια με αποδεδειγμένα κλινικά οφέλη (πτώση της πίεσης κατά 2 με 8 mmHg). Συνοπτικά συστήνει αυξημένη πρόσληψη ωμών φρούτων και λαχανικών (5 μερίδες ημερησίως), αύξηση στην κατανάλωση γαλακτοκομικών χαμηλών σε λιπαρά (3-4 μερίδες/ ημέρα), μείωση της κατανάλωσης κόκκινου κρέατος, ζωικού λίπους, ζάχαρης και αναψυκτικών και προτίμηση στο ψάρι, τα πουλερικά, τα δημητριακά και τους ξηρούς καρπούς. Με αυτό τον τρόπο η DASH αποτελεί μια διατροφή πλούσια σε κάλιο, μαγνήσιο, ασβέστιο, φυτικές ίνες και φτωχή σε νάτριο, κορεσμένο και ολικό λίπος, χοληστερόλη και απλούς υδατάνθρακες. Ο συνδυασμός αυτός φαίνεται ότι έχει τα πιο ισχυρά αποτελέσματα αφού συγκεντρώνει τους περισσότερους γνωστούς μηχανισμούς που συνδέουν τη διατροφή με την υπέρταση.

Επιπλέον, προσοχή θα πρέπει να δίνεται σε λανθασμένες αντιλήψεις που αφορούν συγκεκριμένα τρόφιμα και τη σχέση τους με την αρτηριακή πίεση. Συγκεκριμένα, υποστηρίζεται ότι οι υπερτασικοί απαγορεύεται να καταναλώνουν πορτοκάλια ή καφέ, ή ότι είναι χρήσιμο να καταναλώνουν σκόρδο ή σκευάσματα σκόρδου. Τα παραπάνω δεν έχουν επιστημονική τεκμηρίωση. Αντιθέτως, το πορτοκάλι είναι ένα φρούτο πλούσιο σε κάλιο, θρεπτικό συστατικό απαραίτητο για τους υπερτασικούς ιδίως αν παίρνουν διουρητικά. Η καφεΐνη αυξάνει μεν την αρτηριακή πίεση αμέσως μετά την κατανάλωσή της, αλλά πολύ γρήγορα αναπτύσσεται ανοχή. Επίσης ο καφές αποτελεί πλούσια πηγή αντιοξειδωτικών που πιθανώς προστατεύουν τα αγγεία. Τέλος, το σκόρδο ίσως μειώσει τα επίπεδα της πίεσης μόνο αν καταναλώνονται υπερβολικά μεγάλες ποσότητες (15-20 σκελίδες).

Συμπερασματικά, η υιοθέτηση των παραπάνω αλλαγών στον τρόπο ζωής και διατροφής μπορεί να επιφέρει θεαματικά αποτέλεσμα στην αντιμετώπιση της υπέρτασης και στη μείωση του αριθμού και της δόσης των φαρμάκων. Έτσι, μπορεί να συμβάλει στην πρόληψη των σοβαρών και συχνά ολέθριων επιπτώσεων στην υγεία του ατόμου.