Η υπέρταση αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα και συχνότερα προβλήματα υγείας σε παγκόσμια κλίμακα. Με τον όρο υπέρταση εννοούμε την αύξηση της αρτηριακής πίεσης σε επαναλαμβανόμενες μετρήσεις της συστολικής πίεσης (η μεγάλη πίεση όπως συχνά αποκαλείται) πάνω από 140 mmHg (χιλιοστά στήλης υδραργύρου) και της διαστολικής πίεσης (ή μικρή πίεση) πάνω από 90 mmHg. Θεωρείται μια ιδιαίτερα επικίνδυνη νόσος αφού δε δημιουργεί συμπτώματα με αποτέλεσμα να μην υπάρχει έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία. Έτσι, παραμένει για αρκετά χρόνια σε λανθάνουσα κατάσταση και επιβαρύνει τη λειτουργία των αγγείων αυξάνοντας τον κίνδυνο για καρδιαγγειακά προβλήματα και νεφρική ανεπάρκεια. Μάλιστα, συχνά γίνεται αντιληπτή η ύπαρξή της από τα σοβαρά προβλήματα που προκαλεί όπως το εγκεφαλικό επεισόδιο και το έμφραγμα του μυοκαρδίου που μπορεί να είναι θανατηφόρα.

Η υπέρταση εμφανίζεται συνήθως καθώς μεγαλώνουμε και τα τοιχώματα των αγγείων χάνουν την ελαστικότητά τους. Έτσι, καλό είναι μετά από κάποια ηλικία να παρακολουθούμε την πίεση ακόμη και αν δεν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό. Για την αντιμετώπιση της, πέρα από τη φαρμακευτική αγωγή συστήνονται αλλαγές στον τρόπο ζωής που περιλαμβάνουν τη διακοπή του καπνίσματος, την ένταξη της φυσικής δραστηριότητας στην καθημερινότητα του ατόμου και την απώλεια βάρους αν το άτομο που πάσχει είναι υπέρβαρο ή παχύσαρκο. Ειδικά η απώλεια του βάρους φαίνεται πως έχει άμεση συσχέτιση με τη ρύθμιση της πίεσης αφού με απώλεια 10kg η συστολική πίεση πέφτει 5 με 20 mmHg.

Επιπλέον, σημαντική βελτίωση στην υπέρταση μπορεί να επιτευχθεί μέσω αλλαγών στη διατροφή. Η σημαντικότερη αλλαγή που συστήνεται είναι η μείωση της κατανάλωσης αλατιού η οποία πρέπει να περιορίζεται σε 6γρ/ ημέρα, που μεταφράζεται σε 1 κουταλάκι του γλυκού αλάτι ή 2.400mg νατρίου. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μειώνοντας το αλάτι που προστίθεται στο φαγητό, αποφεύγοντας τα ιδιαίτερα αλατισμένα τρόφιμα (τυριά, παστά, αλλαντικά, ελιές), μειώνοντας τα επεξεργασμένα και τα τρόφιμα με πολλά συντηρητικά (π.χ. κονσέρβες, έτοιμες σάλτσες). Μια ακόμη βασική οδηγία για την αντιμετώπιση της υπέρτασης είναι ο περιορισμός του αλκοόλ σε 1 ποτό την ημέρα για τις γυναίκες και 2 ποτά για τους άνδρες, καθώς φαίνεται ότι υπερβολική κατανάλωση αφενός αυξάνει την αρτηριακή πίεση και αφετέρου αυξάνει την αντίσταση του οργανισμού στην αντιϋπερτασική αγωγή.

Περισσότερες διατροφικές οδηγίες για την υπέρταση προκύπτουν από το διατροφικό πλάνο DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension – Διατροφικές Προσεγγίσεις για την Αντιμετώπιση της Υπέρτασης») που δημιουργήθηκε από επιστήμονες από το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των ΗΠΑ. Το διατροφικό αυτό σχήμα χρησιμοποιείται αρκετά χρόνια με αποδεδειγμένα κλινικά οφέλη (πτώση της πίεσης κατά 2 με 8 mmHg). Συνοπτικά συστήνει αυξημένη πρόσληψη ωμών φρούτων και λαχανικών (5 μερίδες ημερησίως), αύξηση στην κατανάλωση γαλακτοκομικών χαμηλών σε λιπαρά (3-4 μερίδες/ ημέρα), μείωση της κατανάλωσης κόκκινου κρέατος, ζωικού λίπους, ζάχαρης και αναψυκτικών και προτίμηση στο ψάρι, τα πουλερικά, τα δημητριακά και τους ξηρούς καρπούς. Με αυτό τον τρόπο η DASH αποτελεί μια διατροφή πλούσια σε κάλιο, μαγνήσιο, ασβέστιο, φυτικές ίνες και φτωχή σε νάτριο, κορεσμένο και ολικό λίπος, χοληστερόλη και απλούς υδατάνθρακες. Ο συνδυασμός αυτός φαίνεται ότι έχει τα πιο ισχυρά αποτελέσματα αφού συγκεντρώνει τους περισσότερους γνωστούς μηχανισμούς που συνδέουν τη διατροφή με την υπέρταση.

Επιπλέον, προσοχή θα πρέπει να δίνεται σε λανθασμένες αντιλήψεις που αφορούν συγκεκριμένα τρόφιμα και τη σχέση τους με την αρτηριακή πίεση. Συγκεκριμένα, υποστηρίζεται ότι οι υπερτασικοί απαγορεύεται να καταναλώνουν πορτοκάλια ή καφέ, ή ότι είναι χρήσιμο να καταναλώνουν σκόρδο ή σκευάσματα σκόρδου. Τα παραπάνω δεν έχουν επιστημονική τεκμηρίωση. Αντιθέτως, το πορτοκάλι είναι ένα φρούτο πλούσιο σε κάλιο, θρεπτικό συστατικό απαραίτητο για τους υπερτασικούς ιδίως αν παίρνουν διουρητικά. Η καφεΐνη αυξάνει μεν την αρτηριακή πίεση αμέσως μετά την κατανάλωσή της, αλλά πολύ γρήγορα αναπτύσσεται ανοχή. Επίσης ο καφές αποτελεί πλούσια πηγή αντιοξειδωτικών που πιθανώς προστατεύουν τα αγγεία. Τέλος, το σκόρδο ίσως μειώσει τα επίπεδα της πίεσης μόνο αν καταναλώνονται υπερβολικά μεγάλες ποσότητες (15-20 σκελίδες).

Συμπερασματικά, η υιοθέτηση των παραπάνω αλλαγών στον τρόπο ζωής και διατροφής μπορεί να επιφέρει θεαματικά αποτέλεσμα στην αντιμετώπιση της υπέρτασης και στη μείωση του αριθμού και της δόσης των φαρμάκων. Έτσι, μπορεί να συμβάλει στην πρόληψη των σοβαρών και συχνά ολέθριων επιπτώσεων στην υγεία του ατόμου.