Χάρη στην ακαταμάχητη και συχνά επιτακτική επιθυμία για αδυνάτισμα, ανθίζουν οι δίαιτες των περιοδικών δημιουργώντας σύγχυση σε πολύ κόσμο με τις «προσωπικές μαρτυρίες αδυνατίσματος» που συνήθως περιλαμβάνουν. Έτσι, συχνά κάποιος που θέλει να χάσει βάρος και μάλιστα γρήγορα, σπεύδει να εξοπλιστεί με όλα τα απαραίτητα «αδυνατιστικά τρόφιμα» ελπίζοντας σε κάποιο βιολογικό θαύμα.

Για να ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα και να διαλύσουμε τις λάθος εντυπώσεις, αυτός που «αδυνατίζει» πάντα είναι το άτομο που κάνει μια οργανωμένη προσπάθεια μείωσης του σωματικού του βάρους μέσω σωστής διατροφής και συστηματικής άσκησης. Οι τροφές δεν «αδυνατίζουν» αφού δεν έχουν αδυνατιστικές ιδιότητες. Αυτό που κάνουν κάποιες τροφές είναι ότι περιέχουν συστατικά τα οποία επηρεάζουν μερικούς από τους μηχανισμούς του σώματος για την αυτό-ρύθμιση του σωματικού βάρους. Ας δούμε συνοπτικά, και με επιστημονικά στοιχεία, ποια είναι αυτά και με ποιο τρόπο μπορούν πιθανώς να λειτουργήσουν ως σύμμαχοι στην προσπάθεια μας να ρυθμίσουμε το βάρος μας.

 

«Βιοδραστικά λίπη»

Κάποια είδη από την ομάδα του λίπους έχουν μελετηθεί σε μεγάλο βαθμό τα τελευταία χρόνια για την επίδρασή τους στο σωματικό βάρος. Συγκεκριμένα, τα πολυακόρεστα και μονοακόρεστα λίπη που συναντώνται σε φυτικά λάδια, ψάρια και ξηρούς καρπούς φαίνεται πως μειώνουν τη δράση ενζύμων που στοχεύουν στη σύνθεση και αποθήκευση λίπους μέσα στα λιποκύτταρα.
Όσο για το CLA (συζευγμένο λινολεϊκό οξύ)- λίπος που συναντάται σε μικρό βαθμό στο γάλα και κάποια είδη κρέατος- το οποίο αποτελεί ένα αρκετά διαφημισμένο συμπλήρωμα διατροφής, παρουσιάζει τις παραπάνω και κάποιες ακόμη δράσεις. Όμως, από ανασκόπηση μελετών του 2012, προκύπτει πως η λήψη του σε συμπλήρωμα δεν παρουσιάζει πειστικά στοιχεία για τη μακροπρόθεσμη αλλαγή στη σύσταση σώματος ενώ ενδεχομένως να επηρεάζει δυσμενώς δείκτες της ρύθμισης του σακχάρου αίματος.

 

Πολυφαινόλες

Πρόκειται για μια μεγάλη ομάδα συστατικών που περιέχονται σε τρόφιμα όπως τσάι, καφέ, σταφύλια, κακάο, κόκκινο κρασί και άλλα φυτικά τρόφιμα. Κάθε υποκατηγορία πολυφαινολών παρουσιάζει μια διαφορετική δράση. Για παράδειγμα, οι «κατεχίνες» που αφθονούν στο πράσινο τσάι αυξάνουν ελαφρώς τη θερμογένεση, τις θερμίδες δηλαδή που «καίει» το σώμα, αν και υπάρχουν ερωτήματα ως προς τη δράση τους σε άτομα διαφορετικής εθνικότητας και ως προς τη δόση που απαιτείται καθημερινά. Άλλη υποκατηγορία πολυφαινολών, οι «σαπωνίνες» που υπάρχουν στη σόγια, εκδηλώνουν την ευεργετική τους δράση μειώνοντας την απορρόφηση του λίπους στο έντερο.

 

Σόγια

Εκτός από την παραπάνω δράση, η σόγια περιέχει μια ακόμη υπο-ομάδα πολυφαινολών, τις «ισοφλαβόνες», ουσίες που παρουσιάζουν δράση παρόμοια με τα οιστρογόνα, ορμόνες που απαντώνται φυσικά στο σώμα. Ερευνητικά δεδομένα σε πειραματόζωα υποστηρίζουν τη δράση τους στην απώλεια βάρους ενώ μελέτες σε ανθρώπους έχουν αντικρουόμενα δεδομένα και εστιάζουν περισσότερο στην πρόληψη που προσφέρουν σε μεταβολικούς παράγοντες και στην αθηροσκλήρωση. Μια ομάδα του πληθυσμού που πιθανώς να επωφεληθεί από την κατανάλωση σόγιας είναι οι εμμηνοπαυσιακές γυναίκες αφού η μείωση των οιστρογόνων σε αυτή τη φάση της ζωής προκαλεί σταδιακή αύξηση του βάρους.

 

Γαλακτοκομικά προϊόντα

Αποτελούν μια από τις πιο καλά μελετημένες ομάδες τροφίμων σχετικά με την επίδρασή τους στο σωματικό βάρος. Η δράση τους οφείλεται στο ασβέστιο το οποίο προκαλεί αποβολή μέρους από το λίπος της τροφής με τα κόπρανα, ενώ παράλληλα μειώνει τη σύνθεση λίπους και αυξάνει τη διάσπασή του μέσα στα κύτταρα. Φυσικά ασβέστιο μπορεί να προσλάβει κανείς και μέσα από φυτικά τρόφιμα (π.χ. ξηροί καρποί) αλλά και μέσα από συμπληρώματα. Φαίνεται όμως ότι το ασβέστιο που προέρχεται από τα γαλακτοκομικά προϊόντα έχει πιο έντονη δράση λόγω της ύπαρξης και άλλων βιοδραστικών ουσιών μέσα σε αυτά. Αρκεί να φτάνει κανείς τη συνιστώμενη για αυτόν ημερήσια πρόσληψη. Πρόσληψη πάνω από αυτή δεν επιφέρει μεγαλύτερο όφελος.

 

Φυτικές ίνες

Περιέχονται στα φρούτα, τα λαχανικά, τα όσπρια και τα προϊόντα ολικής άλεσης. Δημιουργούν ένα φυσιολογικό/ μηχανικό εμπόδιο στην απορρόφηση των θερμίδων από το σώμα αφού αυξάνουν τον όγκο της τροφής στο στομάχι με αποτέλεσμα το άτομο να καταναλώνει μικρότερη ποσότητα φαγητού στο γεύμα ενώ παράλληλα αντικαθιστά άλλα λιπαρά τρόφιμα γλιτώνοντας περιττές θερμίδες.

 

Κλείνοντας, να υπενθυμίσουμε ότι η απώλεια βάρους επιτυγχάνεται πάντα ως αποτέλεσμα του αρνητικού ισοζυγίου ενέργειας, της κατάστασης δηλαδή όπου οι προσλαμβανόμενες θερμίδες από την τροφή είναι λιγότερες σε σχέση με τις θερμίδες που «καίει» το άτομο για τις καθημερινές του δραστηριότητες. Αυτό αποτελεί την απαραίτητη προϋπόθεση, ενώ όλα τα υπόλοιπα μπορούν να λειτουργήσουν μόνο βοηθητικά και σε μικρό ποσοστό. Μάλιστα η υπερκατανάλωση των παραπάνω τροφίμων μπορεί τελικά να καταλήξει και σε πρόσληψη βάρους αφού ουσιαστικά αυξάνει την πρόσληψη θερμίδων. Για το λόγο αυτό χρειάζεται προσοχή στο πώς ερμηνεύουμε τα πράγματα, πάντα με τη βοήθεια και καθοδήγηση ενός διαιτολόγου.

 

---

Βιβλιογραφία
L. Trigueros , S. Peña , A. V. Ugidos , E. Sayas-Barberá , J. A. Pérez-Álvarez & E. Sendra (2013). Food Ingredients as Anti-Obesity Agents: A Review, Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 53:9, 929-942

Onakpoya IJ1, Posadzki PP, Watson LK, Davies LA, Ernst E. The efficacy of long-term conjugated linoleic acid (CLA) supplementation on body composition in overweight and obese individuals: a systematic review and meta-analysis of randomized clinical trials. Eur J Nutr. 2012 Mar; 51(2):127-34.

Hursel R, Viechtbauer W, Westerterp-Plantenga MS. The effects of green tea on weight loss and weight maintenance: a meta-analysis. Int J Obes (Lond). 2009; 33(9):956–61

Dalais, F. S., Ebeling, P. R., Kotsopoulos, D., McGrath, B. P. and Teede, H. J.
(2003). The effects of soy protein containing isoflavones on lipids and indices
of bone resorption in postmenopausal women. Clin. Endocrinol. 58:704–709.

Wu, J., Oka, J., Higuchi, M., Tabata, I., Toda, T., Fujioka, M., Fuku, N., Teramoto,
T., Okuhira, T., Ueno, T., Uchiyama, S., Urata, K., Yamada, K. and
Ishimi, Y. (2006). Cooperative effects of isoflavones and exercise on bone
and lipid metabolism in postmenopausal Japanese women: A randomized
placebo-controlled trial. Metabolism. 55:423–433.